Ümran Avcı – “Babamın birkaç haftalık ömrü kalmış. O da en fazla. Her an ölebilirmiş. Şuuru kapalıymış. Bizi asla duymuyormuş…” Fatma Işık Kaptanoğlu’nun “Babam, Mesken ve Yumurta Kabukları” isimli romanı, Bilge’nin yıllar evvel bir daha adım atmamak üzere çıktığı ‘baba evine’ mecburi dönüşünün öyküsü. Konuttan ayrıldığında 18, baba ile görüşmeyi bıraktığında 27 yaşında olan Bilge’nin kullandığı “Bizi asla duymuyormuş” cümlesi boşuna değil. İstenildiği üzere olmadığı için baba tarafından reddedilen ve her şeyi geride bırakmak için 725.1 kilometre uzağa giden Bilge’nin söylemediklerinin içine hapsoluşunun ilanı. Birebir çatı altında geçen üç günün öyküsünü okurken, babanın tek hayat belirtisi olan makineden yükselen bip sesi de roman uzunluğu okura eşlik ediyor.
■ Hacmi küçük sıkıntısı, sıkıntısı büyük bir kitap… Hatta okuru dağıtan bir kitap. Yazım evresinde size neler hissettirdi bu öykü?
“Babam, Konut ve Yumurta Kabukları” birinci romanım. Birinci roman ve sizin de dediğiniz üzere kederi büyük bir kitap olması nedeniyle en çok çalıştığım kitabım oldu. Roman, her ne kadar altı ay üzere bir müddette tamamlansa da kıssanın oluşması, karakterin derinliği, yan karakterlerin ehemmiyeti, kurgunun akıcılığı, en kıymetlisi öykünün gücü, 1,5 yıla yakın bir düşünme ve alıştırma sürecine yayılıyor. Bu süreç, yorucuydu, öğreticiydi, zorlayıcıydı ve yeni bir kabuğa bürünmemi sağladı. Kaybolduğum, yazmayı bırakmak istediğim çok vakit oldu lakin anlatmak istediklerimin görünür olma dileği o kadar ağırdı ki metne teslim oldum. Genelde sabah çok erken saatlerde çalışmaktan hoşlanırım. Zihnim açık, hayat ve telaşlar şimdi başlamamışken.
■ Romanın başat problemlerinden biri baba yarası ve hesaplaşamamak…
Ebeveynleriyle hesaplaşamamış birçok kuşak var bu coğrafyada. Kimi jenerasyonlar hesaplaşması gerektiğini bile bilmiyor. Mevzunun ne olduğundan bağımsız, herkesin yaşadığına benzeri, büyük bir hesaplaşamama kıssası bu öykü de.
■ Bir öbür sorun de özgürlük… Özgürlüğün uzaklık ile yahut tek başına yaşamakla ilgisi olmadığı gerçeği üzerine değerli çıkarımlar var romanda.
Özgürlük, bilhassa bizim coğrafyamızda muhakkak kalıplara oturtulmaya çalışılan bir kavram. Kilometreler, uzak kentler hatta birbirinden farklı kıtalar özgürlüğü oluşturan değerli olgularmış üzere lanse edilse de gerçek özgürlük, insanın pozisyon yahut şarta bağlı kalmadan yaşayabildiği özgürlüktür. Kitap, özgürlüğü kilometrelerde arayan, aradığını bulamayan ve gerçek özgürleşmenin büsbütün yok sayıldığında mümkün olacağına inanan Bilge’nin, varoluşu, çocukluğu, hayatı, anıları ve en değerlisi özgürlüğü için bir ağıt.
■ “Öfkeli bir babanın yaratamayacağı canavar yoktur” cümlesinin üzerinde gidip geldim dakikalarca.
Çocuklar, şuurları daha yeni yeni otururken ebeveynlerinin üzüntü ve öfkelerine maruz kalır. Hepimiz kaldık. Apayrı öyküler, büyüklü küçüklü dertler… Her ne olursa olsun bir çocuğun sırtı, öfkeli ebeveynleri yüzünden bükülmüşse, o çocuğun gökyüzünün rengini keşfetmesi uzun vakit alır, tahminen de o rengi hiçbir vakit fark edemez, bu nedenle öfkeli bir babanın yaratamayacağı canavar yoktur. Canavar olmayı tercih etmemiş çocukları kucaklamak gerek.
“Kaçak dövüşün bir yansıması”
■ Kabul görememenin yarattığı tahribatı da çok düzgün anlatmışsınız romanda…
Koşulsuz sevginin yalnızca aileyle yaşanabileceğine dair bir kanı var. Hâlbuki, şartsız sevgiyi en son hissedebildiğimiz yerlerden biri aile kurumu. Güzel olmalıyız, güçlü olmalıyız, başarılı olmalıyız, hoş olmalıyız, standartlara uymalıyız ki kabul görüp sevilebilelim lakin her vakit standartlara uyamayız. Standartlara uymadığımızda da hem hamasetli olmak hem de bu yüreği devam ettirebilmek en güçlü imtihan. Bu kitap, bu kaçak dövüşün bir yansıması.
■ Bir taraftan da bayanların gördüğü fizikî ve duygusal şiddete odaklanıyorsunuz. Babadan gelen tokat, annenin ufala ufala küçülmesi…
Bu kitaptaki görünen ya da görünmeyen şiddet, hayatımızın her alanında, yaşamasak bile maruz kaldığımız bir şiddet tipi. Yasal şiddet. Büyük olaylar yok, büyük hengameler yok, her insanın, çoğunlukla da bayanların rutinlerinde çaba ettikleri şiddetler. Alışılmış bir şiddetten daha korkutucu bir durum yok bence. Klişe ve kolay olduğunu düşündüğümüz her şeyin uzun vadedeki sonuçları malum. O kadar uzun bir müddet yasal şiddete maruz kalındığında, bu durum normalleştirildiğinde, ortada ses çıkarılacak bir sorun dahil görülmediğinde ufala ufala kaybolmak kaçınılmaz bir son.